Tijdens het congres over internationale samenwerking van de Eduardo Frei Stichting (CDA) en acht ontwikkelingsorganisaties in Amersfoort, afgelopen vrijdag, organiseerde de Nederlandse Democratie Coalitie een panelsessie over deze vragen. Aïcha Chaghouani, advocacy en partnership manager bij het Nederlands Helsinki Comité, gaf het voorbeeld van de Helsinki-akkoorden uit 1975.  Deze akkoorden over veiligheid en samenwerking in Europa bevatten niet alleen afspraken over defensie maar ook over het respecteren van mensenrechten door alle partijen in de Koude Oorlog. Hierdoor werd de opkomst van burgerrechtenbewegingen in het Oostblok mogelijk gemaakt. Geleidelijk leidde dit tot meer vrijheden voor de bevolking en uiteindelijk tot de val van de Berlijnse muur. 

Investeren in strategische weerbaarheid

De val van de muur luidde een periode in waarin het aantal democratieën fors groeide. Maar de afgelopen jaren zien we een sterke opkomst van autoritair leiderschap. De democratie staat wereldwijd onder druk. Dit heeft gevolgen voor de stabiliteit en veiligheid in de wereld, ook in Nederland en Europa. De defensie-uitgaven in Europa worden weliswaar fors opgeschroefd – mede onder druk van de nieuwe regering in de VS – maar de aandacht voor mensenrechten blijft achter. Aïcha: “Wij merken dat maatschappelijke organisaties en burgers die zich inzetten voor democratie en mensenrechten in Oost-Europa het moeilijk hebben.” 

CDA kamerlid Derk Boswijk noemde het al in het plenaire deel van de conferentie: nu de VS zich terugtrekken, wordt het defensiegat door Europa opgevuld, maar waar is de extra steun voor internationale samenwerking? Juist in een tijd van grote geopolitieke onzekerheden hebben Nederland en Europa een ambitieus en breed buitenlandbeleid nodig, waarbij ontwikkelingssamenwerking niet alleen een morele plicht is  maar ook een zaak van welbegrepen eigenbelang, aldus Boswijk. Voormalig commandant der strijdkrachten Tom Middendorp benadrukte dat hard power en soft power, defensie en ontwikkeling, hand in hand moeten gaan. Hij pleit voor een nationale agenda van strategische weerbaarheid in het belang van de veiligheid en stabiliteit in Nederland. Daarvoor zijn volgens Middendorp niet alleen extra defensie-uitgaven nodig maar ook investeringen die bijdragen aan de ontwikkeling en stabiliteit van ontwikkelingslanden.

Investeren in de leiders van de toekomst

We moeten blijvend solidair zijn met maatschappelijke organisaties en prodemocratische partijen, zegt ook Daniëlle Koster van de Eduardo de Frei Stichting van het CDA. Daniëlle vertelde in de workshop van de NDC over de trainingen die zij geeft aan jonge, buitenlandse politici. Deze jongeren zijn zeer gemotiveerd om de democratie in hun land te verdedigen en te versterken. Maar ook zij hebben te maken met antidemocratische krachten. Het gevaar van autocratisch leiderschap ligt op de loer, zie bijvoorbeeld de ontwikkelingen in Georgië. In Servië hebben jongeren massale protesten op gang gebracht om corruptie aan de kaak te stellen en respect voor democratie en mensenrechten af te dwingen.  

“Jongeren en vrouwen hebben het meest te winnen bij democratische verandering,” aldus Daniëlle, “daarom is het belangrijk om juist hen te ondersteunen.” Tijdens haar trainingen deelt ze persoonlijke ervaringen met onderhandelen, luisteren naar de ander, coalities smeden: een eye-opener voor veel jongeren. Zo worden zaadjes geplant, die misschien niet direct wat opleveren maar op termijn het verschil kunnen maken. 

Zijn wij nog wel geloofwaardig, kwam de vraag uit de zaal, nu ook in Nederland wordt gemorreld aan de democratische rechtstaat en sprake is van toenemende polarisatie? Danielle is optimistisch: “We kunnen heel goed uitleggen dat het bij ons ook niet perfect is. Het laat juist zien dat de democratie niet vanzelfsprekend is en dat we er continu aan moeten blijven werken.”

On March 19, 2024, the Democracy Under Threat Coalition organized an activity in light of the “Partners for Democracy Day”, a worldwide event by civil society organisations to put democracy at the forefront. This organised by the Global Democracy Coalition, a worldwide cooperation between civil society organisations.
The Dutch contribution to the Partners for Democracy Day took place in Utrecht, at the offices of PAX, with a variety of guests and invitees from Dutch civil society, especially organisations working on democracy and rule of law – both in the Netherlands as with an international focus.

PAX’ director Rolien Sasse opened our session. Sasse importantly noted the urgency of our work on democracy and rule of law – especially in light of ‘super election year’ 2024. After this, discussions especially revolved around the input of special guest Ewoud Kieft. Kieft wrote the book “Vechten voor Democratie”, “Fighting for Democracy”, which has been a bestseller in the Netherlands. Kieft argues for a revalorisation of conflict in our democracies, accepting that we can disagree with one another, but always keep discussing fundamental differences with each other. The lack of proper, value-based, discussion and dialogue with many people in Dutch society has – in Kieft’s opinion – led to a lack of trust in democratic institutions and the rise of anti-democratic populist parties. This premise led to some interesting discussion with the public, moderated by PAX’ Dion van den Berg

Our other special guest Marit Maij (candidate for EU parliament, GL-PvdA) joined the conversation too. Maij strongly advocated for pulling ourselves out of certain ‘bubbles’, both physically but also digitally. The algorithms of social media have created many problems in communication between groups in society. This should be tackled, especially with international co-operation through – for example – the European Union. “Women’s rights are a canary in the coalmine”, Maij added. The normalization of discussing certain women’s rights, such as right to abortion, is very harmful and shows the regressive and conservative aspects in various political movements. This will be an important focus of Marit’s European campaign.

The session was closed by a presentation of the ‘Democratiewijzer’, a tool developed by Meer Democratie to quickly see how various Dutch parties perform on topics of democracy and rule of law in their European election program, but also their past voting behaviour in EU Parliament. Niesco Dubbelboer of Meer Democratie presented the tool, which is expected to launch in the month before the EU elections. Follow https://www.meerdemocratie.nl/ for more!